Bạn có bao giờ tự hỏi tại sao một số người luôn đạt được thành công vượt trội trong mọi lĩnh vực cuộc sống?

Stephen R. Covey, tác giả cuốn sách bán chạy nhất thế giới “7 Thói Quen Để Thành Đạt”, đã tìm ra câu trả lời thông qua nghiên cứu sâu rộng về những người thành công nhất trong lịch sử.

Cuốn sách này không chỉ là một tập hợp các kỹ thuật thành công tạm thời. Đây là một hệ thống toàn diện giúp bạn xây dựng nền tảng vững chắc cho sự phát triển cá nhân và nghề nghiệp. Đối với các thầy cô giáo, đây là chìa khóa để trở thành nhà giáo dục có ảnh hưởng tích cực. Với học sinh, đây là bộ công cụ quý giá để chuẩn bị cho một tương lai thành công.

Hành Trình Từ Phụ Thuộc Đến Tự Chủ Và Tương Tác Hiệu Quả

Covey chia hành trình phát triển cá nhân thành ba giai đoạn quan trọng:

Giai đoạn Phụ thuộc (Dependence): Đây là lúc chúng ta dựa dẫm vào người khác để giải quyết vấn đề. Nhiều học sinh ở giai đoạn này khi luôn chờ đợi hướng dẫn từ thầy cô hoặc bạn bè.

Giai đoạn Độc lập (Independence): Ở đây, bạn học cách tự chủ và tự quyết định. Bạn có thể giải quyết vấn đề một cách độc lập và chịu trách nhiệm với kết quả của mình.

Giai đoạn Tương tác (Interdependence): Đây là mức độ cao nhất – khi bạn hiểu rằng thành công thực sự đến từ việc hợp tác hiệu quả với người khác. Những thầy cô giỏi nhất luôn biết cách tạo ra môi trường học tập tích cực thông qua sự hợp tác.

Ba thói quen đầu tiên giúp bạn đạt được sự tự chủ. Ba thói quen tiếp theo phát triển khả năng tương tác. Thói quen thứ bảy duy trì và tăng cường tất cả các thói quen khác.

Thói Quen 1: Chủ Động (Be Proactive)

### Bản Chất Của Thói Quen Chủ Động

Thói quen chủ động không chỉ đơn giản là hành động tích cực. Đây là về việc chịu trách nhiệm hoàn toàn với phản ứng và lựa chọn của bạn, bất kể hoàn cảnh bên ngoài như thế nào.

Covey phân biệt hai loại người: những người chủ động và những người bị động. Người chủ động tập trung vào những gì họ có thể kiểm soát và ảnh hưởng. Người bị động thường tập trung vào những điều họ không thể thay đổi và than phiền về hoàn cảnh.

### Ứng Dụng Cho Thầy Cô Giáo

Tình huống thực tế: Khi một học sinh không làm bài tập về nhà, thầy cô chủ động sẽ không chỉ phê bình mà tìm hiểu nguyên nhân và đề xuất giải pháp hỗ trợ. Họ có thể điều chỉnh phương pháp giảng dạy hoặc tạo ra môi trường học tập phù hợp hơn.

Lời tự nhủ của giáo viên chủ động:

• “Tôi có thể thay đổi cách tiếp cận để học sinh hiểu bài tốt hơn”
• “Tôi sẽ tìm cách tạo động lực cho học sinh thay vì chỉ than phiền về thái độ của các em”

### Ứng Dụng Cho Học Sinh

Ví dụ cụ thể: Thay vì nói “Môn này quá khó, tôi không thể học được”, học sinh chủ động sẽ nói “Tôi cần tìm phương pháp học phù hợp hơn cho môn này”.

Hành động cụ thể:

• Khi gặp khó khăn trong học tập, chủ động tìm kiếm sự giúp đỡ từ thầy cô hoặc bạn bè
• Thay vì chờ đợi, tự tạo ra kế hoạch học tập cá nhân
• Chịu trách nhiệm với kết quả học tập của mình

Đối với những học sinh định hướng vào các ngành học cụ thể hoặc chuẩn bị cho việc chọn trường, việc chủ động lên kế hoạch học tập và định hướng tương lai càng quan trọng hơn. Xem thêm thống kê quy mô giáo dục đại học và xu hướng chọn ngành tại Việt Nam tại đây: tại đây.

Thói Quen 2: Bắt Đầu Từ Mục Tiêu Cuối Cùng (Begin with the End in Mind)

### Sức Mạnh Của Tầm Nhìn Xa

Thói quen này dạy chúng ta luôn hình dung rõ ràng điểm đến mong muốn trước khi bắt đầu bất kỳ hành động nào. Đây chính là nghệ thuật của việc lập kế hoạch chiến lược và xây dựng tầm nhìn cá nhân.

Covey khuyến khích mỗi người viết một tuyên bố sứ mệnh cá nhân – một văn bản ngắn gọn thể hiện giá trị cốt lõi, mục tiêu cuộc đời và cách thức bạn muốn sống.

### Cho Thầy Cô Giáo

Ví dụ tuyên bố sứ mệnh của một giáo viên:
“Tôi cam kết truyền cảm hứng và trang bị kiến thức cho học sinh, giúp các em phát triển tư duy phản biện và trở thành công dân có trách nhiệm với xã hội.”

Cách thực hiện:

• Xác định rõ mục tiêu giáo dục dài hạn cho từng năm học
• Thiết kế bài giảng với mục tiêu cụ thể, có thể đo lường được
• Thường xuyên đánh giá xem các hoạt động giảng dạy có phù hợp với sứ mệnh không

### Cho Học Sinh

Câu hỏi định hướng:

• “Sau 10 năm nữa, tôi muốn trở thành ai?”
• “Tôi muốn được nhớ đến như thế nào?”
• “Giá trị nào quan trọng nhất với tôi?”

Kế hoạch học tập cụ thể:

• Đặt mục tiêu học tập ngắn hạn (1 học kỳ) và dài hạn (3-5 năm)
• Lựa chọn môn học và hoạt động ngoại khóa phù hợp với mục tiêu nghề nghiệp
• Thường xuyên xem xét và điều chỉnh kế hoạch cá nhân

Các bạn học sinh THPT khi xác định mục tiêu cuối cùng cho sự nghiệp và học tập nên tham khảo thêm các hướng dẫn sử dụng các công cụ hỗ trợ hiện đại như AI để cá nhân hóa và tối ưu hóa kế hoạch học tập của mình tại đây.

Thói Quen 3: Ưu Tiên Việc Quan Trọng (Put First Things First)

### Ma Trận Quản Lý Thời Gian Của Covey

Covey chia mọi công việc thành 4 nhóm dựa trên hai tiêu chí: Mức độ khẩn cấp và Mức độ quan trọng.

• Nhóm I (Khẩn cấp + Quan trọng): Các vấn đề cấp bách, cuộc khủng hoảng
• Nhóm II (Không khẩn cấp + Quan trọng): Phòng ngừa, lập kế hoạch, phát triển cá nhân
• Nhóm III (Khẩn cấp + Không quan trọng): Gián đoạn, cuộc gọi không cần thiết
• Nhóm IV (Không khẩn cấp + Không quan trọng): Hoạt động lãng phí thời gian

Bí quyết: Người thành công dành phần lớn thời gian cho Nhóm II – những việc quan trọng nhưng không khẩn cấp.

### Thực Hành Cho Giáo Viên

Nhóm II cho giáo viên:

• Chuẩn bị bài giảng kỹ lưỡng
• Tham gia khóa đào tạo nâng cao năng lực
• Xây dựng mối quan hệ tốt với học sinh và đồng nghiệp
• Nghiên cứu phương pháp giảng dạy mới

Kỹ thuật thực hành:

• Lập danh sách công việc theo thứ tự ưu tiên hàng tuần
• Dành ít nhất 30% thời gian cho các hoạt động Nhóm II
• Học cách nói “không” với những hoạt động không quan trọng

### Thực Hành Cho Học Sinh

Nhóm II cho học sinh:

• Ôn tập thường xuyên thay vì học vội trước khi thi
• Phát triển kỹ năng mềm như giao tiếp, làm việc nhóm
• Đọc sách và tìm hiểu kiến thức ngoài chương trình
• Tham gia hoạt động thể thao, nghệ thuật để phát triển toàn diện

Mẹo quản lý thời gian cho học sinh:

• Sử dụng lịch học tập hàng tuần
• Chia nhỏ công việc lớn thành các nhiệm vụ nhỏ
• Tập trung hoàn thành một việc trước khi chuyển sang việc khác

Học sinh đang băn khoăn về việc chọn ngành học phù hợp, ngoài lên kế hoạch thời gian hiệu quả, có thể tìm hiểu cấu trúc hệ thống đại học Việt Nam và các hướng dẫn chọn ngành phù hợp năm 2025 tại đây.